Wie is Pancratius, onze patroon?

Over onze patroon-heilige is veel te vertellen, maar helaas alleen met aan onwaar-schijnlijkheid grenzende zekerheid. Dat wil zeggen dat er veel legendes zijn, die misschien dan niet historisch verantwoord zijn, maar zeker wel stichtelijk. Pancratius is een groot voorbeeld voor de jeugd en in het bijzonder ook patroon van de eerste communicanten. Hij is dat omdat hij zelf op jonge leeftijd al gestorven is voor het geloof: hij werd op 14-jarige leeftijd martelaar onder Keizer Diocletianus. Dit is wel degelijk zeker en ook het belangrijkst. Belangrijk genoeg om de jeugd-patroon, net als bijvoorbeeld Don Bosco, en vooral onze patroon te zijn. Pancratius is bovendien de patroon van ons dekenaat Heerlen. De dekenale kerk heet dan ook de Sint-Pancratiuskerk.

​

Om wat inzicht te geven in de uiteenlopende legendes geven we hier vier teksten.

​

• De eerste uit 'De Heiligen' van dr. Piet Penning de Vries sj, Uitgeverij Tabor Brugge.
• ​De tweede uit 'Heiligen van de Romeinse Kalender' van J.E. Olsthoorn, Stichting Herstel R.K. Parochieleven.
• De derde van mag. dr. J. Hermans pr. uit 'DOE MEE: samen de zondag vieren', Uitgeverij Tabor Brugge.
• De vierde uit 'Heiligen op aarde' van A. Lemmens, Stichting Verkondiging van het Bisdom Roermond.

Pancratius

Pancratius was een veertienjarige martelaar, zegt men, onthoofd onder Diocletianus. Boven zijn graf aan de Via Aurelia werd omstreeks 500 door paus Symmachus een basiliek gebouwd. Pancratius als kerkpatroon dateert in Limburg uit de tijd tussen 1000 en 1200, of onder Angelsaksische invloed van voor 1000. Als krijgsman volgde hij Andreas op als patroon van de Heerlense hoofdkerk (Romeinse pijlerbasiliek uit de twaalfde eeuw), een beschermde versterking, een soort vestingkerk of kerkburcht.

​

God, laat het een vreugde zijn voor uw kerk

te kunnen vertrouwen op het gebed

van de heilige martelaar Pancratius.

Geef, op zijn voorspraak,

dat zij met toewijding blijft dienen

en geen onheil te vrezen heeft,

door onze Heer, Jezus Christus, uw Zoon,

die met U en de heilige Geest leeft en heerst

in de eeuwen der eeuwen. Amen.

​

Gedachtenis van de heilige Pancratius, martelaar

Pancratius was geboren uit een voornaam geslacht in Phrygië (in de Oudheid een landstreek in Klein-Azië). Hij kwam als jongen van veertien jaar onder de regering van keizer Diocletianus en Maximianus naar Rome, omstreeks het jaar 304. Daar werd hij in het christelijk geloof onderricht en door de paus gedoopt. Toen hij kort daarop om die reden werd gegrepen en weigerde aan de afgoden te offeren, werd hij ter dood veroordeeld. Als veertienjarige jongen stierf hij heldhaftig de marteldood. Hij werd begraven in de catacombe van Octavilla, aan de Via Aurelia (dicht bij het Vaticaan). Boven zijn graf bouwde paus Symmachus in ongeveer het jaar 500 een basiliek. Pancratius is de patroon van trouw aan de eed: de eed bij het Doopsel, het Huwelijk, het Priesterschap en de ambtseed.

​

De heilige Pancratius

De Vader van Pancratius is als martelaar gestorven. Een panter had hem verscheurd. De moeder van Pancratius heeft een watje genomen en daar wat bloed van haar man mee opgeveegd. Dat watje heeft ze vaak aan Pancratius laten zien. De jongen wordt een dappere christen. Natuurlijk merken de heidense Romeinen dat op de duur. Op een dag komen ze Pancratius halen. Moeder hangt hem het watje om de hals. Ze zegt: “Laat zien dat je een waardige zoon van je vader bent.” En dat zal Pancratius doen. De rechter probeert Pancratius eerst over de halen met vleierijen. Dan wordt Pancratius gepijnigd. Maar niets helpt. Dus zal de jongen, die nog maar 14 jaar oud is, voor de wilde dieren worden gegooid. Maar wat gebeurt er? De dieren, die hongerig uit hun kooien komen, gaan als lammetjes aan de voeten van Pancratius liggen. Dan wordt Pancratius onthoofd. Dat is op 12 mei van het jaar 304. We vieren het feest van Pancratius op 12 mei.

​

Pancratius

Pancratius is de zoon van rijke ouders. Ze wonen in Klein-Azië. Er zal echter heel gauw een groot ongeluk in het leven van de jongen komen . Zijn ouders sterven allebei. Nu gaat Pancratius met een broer van zijn vader naar Rome. In die grote stad ziet Pacratius voor het eerst christenen. Hij ziet ook nog iets anders. Deze christenen worden door de keizer vervolgd. Ze worden heel gemeen gemarteld en dan doodgemaakt. (…) In de straat waar Pancratius woont, woont een heel belangrijke persoon. Het is de paus. Iemand brengt  Pancratius bij de paus. De jongen vraagt aan de paus of hij hem over Jezus wil vertellen. Zo leert Pancratius het christelijke geloof kennen. Na een goede voorbereiding wordt hij door de paus zelf gedoopt. Nu kan Pancratius veel voor de arme christenen doen. Hij heeft immers veel geld. Heel vaak gaat hij naar de samenkomsten van de gelovige mensen.

​

Je voelt waarschijnlijk al aankomen wat er is gebeurd. Iemand heeft gemerkt dat Pancratius bij die christenen hoort en heeft hem verraden. Nu moet Pancratius bij de keizer komen. Deze belooft de jongeman nog veel meer rijkdom. Hij moet dan wel dat achterlijke geloof afzweren. De keizer is heel verbaasd, wanneer Pancratius zich niets van de beloften aantrekt. Dus zal de keizer het op een andere manier proberen. Zijn stem klinkt opeens anders. Ze klinkt dreigend. “Wanneer je in Jezus blijft geloven, dan zal ik je laten doden,” roept de keizer. Maar ook daardoor laat Pancratius, die nog maar veertien jaar oud is, zich niet bang maken. Jezus is zo belangrijk dat hij daar best voor wil sterven. En zo zal het ook gebeuren. Pancratius komt voor de rechter. Deze veroordeelt hem tot de dood met het zwaard . In het jaar 500 heeft de paus op de plaats waar Pancratius is gestorven een mooie kerk laten bouwen.

​

Je begrijpt nu wel, waarom Pancratius vaak met een zwaard en een martelaarskroon wordt afgebeeld. Soms beeld men hem ook af met een palm. Dat is natuurlijk de zegepalm, die Pancratius heeft verdiend. (...) Pancratius wordt ook wel aangeroepen wanneer men moeilijk problemen moet oplossen. Dat is zo gekomen. Er wordt over Pancratius het volgende verhaal verteld. Een rechter moest een oordeel uitspreken. Hij wist dat een van de beklaagden onschuldig was en de ander schuldig. Daarom ging hij met de beide beklaagden naar het graf van Sint Petrus. Daar moetsten ze zweren dat ze de waarheid zeiden. De rechter hoopte dan dat Sint Petrus door een teken de schuldige zou aanwijzen. Maar toen beide verdachten hun eed hadden gezworen gebeurde er niets. Toen riep de rechter uit: “Sint Petrus is te barmhartig of hij wil de eer overlaten aan een jongere heilige. Daarom gaan we ook nog naar het graf van Pancratius.” Bij dat graf zwoeren weer beide mannen dat ze onschulidg waren. Maar nu bleef de hand van de schuldige aan het graf vastzitten. Met geen geweld kon hij ze meer loskrijgen. Daarom is hij daar ook dezelfde dag gestorven. Je begrijpt nu ook waarom mensen Pancratius aanroepen, wanneer ze een eed moeten doen. Pancratius is een van de ijsheiligen. De ijsheiligen vieren we op 12, 13 en 14 mei. Dan kan het soms nog opeens gaan vriezen. Daarom roepen de mensen deze ijsheiligen aan tegen nachtvorst. Want dan zou de bloesem aan de bomen kunnen bevriezen. Het feest van Pancratius vieren we op 12 mei.

​

Heer God,

Gij hebt de heilige Pancratius als jongen geholpen

om dapper voor zijn geloof uit te komen.

Help ons ook trouw te blijven aan ons geloof.

Dat vragen wij U op voorspraak van de heilige Pancratius,

door Christus, onze Heer. Amen.

​

Zie ook: http://www.heiligen.net